Анна Гребиен: Монголын эрс тэс уур амьсгал онгон дагшин байгальтай илүү ойроос харилцах боломж олгодог

Дэлхийгээр аялагч Анна Гребиентэй ярилц­лаа. Тэрбээр тэмээгээр Хөвсгөл айм­гийн Мөрөн сумаас Хатгалыг зорьж, мөсний баярт оролцсон бөгөөд өдгөө Зүүн тайга дахь аяллаа эхлүүлээд буй юм. Ин­гэх­­дээ цанаар гулгаж, ачаагаа чарганд хөлөг­лөн аялж буй гэнэ. Анх магистрын судал­гаа­ны ажлаа бичихээр манай улсад ирж бай­сан тэр­­бээр өдгөө Монголын онгон дагшин бай­гальд татагдан 10 дахь удаагаа зочлоод буй нь энэ аж.

-Юуны түрүүнд манай уншигчдад өөрийгөө танилцуулна уу? 
-Намайг Анна Гребиен гэдэг. Би биологич мэр­гэ­жил­тэй. Польшоос өнгөрсөн сард Мон­голд ирлээ. Адал явдлаар дүүрэн аяллынхаа үеэр сэтгүүлчидтэй таарч, Монголын үндэсний өдөр тутмын сонинд ярилцлага өгч байгаа нь үнэ­хээр санаанд оромгүй үйл явдал боллоо. Поль­шид очоод гэрийнхэндээ хэлэх их том со­нинтой болов. 

-Монголд 10 дахь удаагаа зочилж буй гэж сонссон. Таныг манай улсад ийм олон удаа ирэхэд юу хамгийн их хөшүүрэг болов?
-Монгол дахь аяллаа 1999 онд эхлүүлсэн юм. Түүнээс хойш амьдралынхаа боломж бо­лол­цоонд тааруулан хэдэн жилдээ нэг удаа эргэн ир­дэг болсон. Энэ удаагийн аяллаас өмнө 2023 оны арваннэгдүгээр сард ирж байлаа. Аялал бүр л өөр өөр газарт хүргэдгээрээ онцлогтой. Ер нь үзэж, сонсох, харж, бишрэх зүйл Монголд олон бий. Тиймдээ ч одоо хүртэл зорин ирсээр байна. Ер нь Монгол орны уудам тал нутаг, онгон даг­шин байгаль, гайхамшигт соёлд анх ирсэн мө­чөөсөө л татагдсан даа.

-Хамгийн анх Монголд ирсэн түүхээсээ хуваалцахгүй юу? 
-Дээр дурдсанчлан би биологич мэргэжил­тэй. Монгол Улстай танилцах аялал магистрын судалгааны ажлаас үүдэлтэй гэж хэлж болно. Тухайн үед би Хустайн нуруунд тахь буюу Пр­же­вальскийн адууг сэр­гээн нутагшуулах хөтөл­бөрийн талаар судлан, дипломын ажлаа би­чиж байлаа. Тэгээд л Мон­голыг хүндлэх, хайр­лан биш­рэх хүсэл оргилсон гэж боддог. Судал­гааны хүрээнд би Монголд гурван сар орчим амьдарсан. Ингэхдээ Хустайн нуруунаас эхлээд Хөвс­гөл нуур зэрэг үзэсгэлэнт байгальтай бүс нутгуудаар цөөнгүй аялсан л даа. Улмаар Мон­голын онгон дагшин байгальд татагдаж, өөр өөр бүс нутгийг судлах хүсэлдээ хөтлөгдсөөр ирсэн нь энэ.
2008 онд өөрийн зохион бүтээсэн, салхины хүчээр хөдөлдөг газрын завь (landyacht)-иар говийг хөндлөн туулах экспедицийг удирдан зохион байгуулж, 1500 км замыг амжилттай туулсан байдаг. Харин өмнөх удаад ирэхдээ Мон­голын хөгжмийн ертөнцтэй илүү гүн гүнз­гий танилцахыг хүссэн юм. Би морин хуу­рын аялгуунд дуртай. Хэдийгээр би монгол хүн биш ч гэсэн морин хуурын аялгуу сонсохоор тайв­ширч, бас уярдаг. Цаанаа л нэг уянгалаг тансаг, бусдыг татах увдистай өвөрмөц хөгжим шүү дээ. Тиймээс сайхан хуур худалдан авч, тоглож су­ра­хыг хүссэн. Тэгээд л одоо хүртэл шинэ аял­гуу сурсаар явна. 
Монголд олон дахин ирэх нэг чухал шалт­гаан нь аяллынхаа туршид олж авсан гайхалтай нө­хөрлөл, үнэнч хүмүүс минь. Нөхөрлөл гэдэг нандигнан хамгаалах ёстой үнэт эр­дэнэ. Тиймээс би Ханбогд, Ханхонгороос эх­лээд Баянхонгор, Мөрөнд амьдардаг эрхэм дот­но найзуудаа эргэн зорьсоор л байдаг. Тэд­нийг огт мартдаггүй. Өнөө жил л гэхэд би Хөвс­гөл айм­гийн Мөрөн сумын иргэн А.Эс­мэ­дэ­хийн­хийг зорин ирлээ. Өмнө нь ирэхдээ ч энд буу­дал­ласан. Харин өнөө жил түүний эгчийнд байрлахаар болов. Тэд надад хөтөч л олж өгсөн. 

-Яагаад өвөл аялахаар шийдсэн юм бол? 
-Энэ удаад би Монголын өвлийг мэдэрч үзэхийг хүслээ. Өмнө нь нэг жил гаруйн хуга­цаанд Антарктидад ажиллаж байв. Тиймээс хүй­тэнд ажиллаж, амьдрах туршлагатай гэх юм уу. Бас өвлийн хүйтэн, сэрүүн нөхцөлд их дур­тай. Эрс тэс уур амьсгал, хатуу ширүүн нөхцөл нь надад нэг төрлийн онгон байгальтай харилцах боломж олгодог. Өнөө жил мөсөн дээр алхаж, цанаар уулын аялал хийхийн тулд Хөвсгөлд ирсэн. Өнгөрсөн жил Свальбардад энэ төрлийн аялал хийж үзчихээд “Яагаад үүнийг Монголд хийж болохгүй гэж” хэмээн бодсон юм. Тэгээд л зорин ирээд байна. Мөн далимд нь “Хөх сувд-2025” мөсний баяр үзэхийг хүслээ. Монгол найзууд маань намайг зун ирэхээр “Чи өвөлд дуртай юм чинь мөсний баяраар заавал ирээрэй” гэдэг байв. 

-Өнөө жилийн аяллын тань гол зорилго юу вэ?
-Би Мөрөнгөөс хоёр морь, хоёр тэмээтэй жи­жиг цуваагаар Хатгалд ирсэн. Гурван өд­рийн турш уулсын дундуур, ихэвчлэн засмал за­маас зайдуу үзэсгэлэнт байгалийг харж, аял­лаа. Цаашлаад би Кызыл-Хем мөрөн урсдаг хөн­дийг зорихыг хүсэж байна. Энэ газар үнэ­хээр гайхамшигтай, үзэсгэлэнтэй гэх яриаг мон­гол төдийгүй гадаад найзуудаасаа олон удаа сонс­сон. Төлөвлөгөө маань маш энгийн. Тэнд цанаар гулгаж, майханд хоноглож, байгалийн сайхныг биширч, гэрэл зургийн хальсанд буул­гах юм. Харин өдгөө чарганд ачаагаа хөлөг­лөн, ца­наар гулгаж Зүүн тайгад хүрэхээр тө­лөв­лөсөн.

-Монгол орноор тэмээтэй аялах талаар хаанаас олж мэдэж, оролцох болов?
-Монголоор тэмээтэй аялах сурталчилгааг анх фэйсбүүкээс харсан. Энэ аялал надад сонир­хол­той, гэнэтийн адал явдалтай байх юм шиг санагдсан. Тэгээд л тэмээтэй аялалд явмаар са­наг­­даж маш их догдолсон. Тэмээ унаж Монгол ор­ноор аялах нь надад маш их адал яв­далтай, со­нир­холтой байлаа.

-Тэмээгээр аялахын онцлог нь юу вэ? 
-Өмнө нь морь, тэмээ унаж үзсэн. Түүнээс биш хэд хоног тасралтгүй тэмээтэй аялж үзээ­гүй байлаа. Тэмээ их сүрлэг амьтан учраас сүрд нь дарагдаад айхавтар даараагүй гэж боддог. Мөн тэмээ унаж буй эзнээ маш сайн ойл­го­дог юм шиг санагдсан. Өөрөөр хэлбэл, унаж байсан тэмээ маань намайг хамгаалж бай­сан, их түшигтэй амьтан. Бас тэмээ унах үед илүү өндрөөс орчин тойрноо харах гоё юм би­лээ. Тэмээ удаан явдаг болохоор тайван аялах нөх­цөлийг бүрдүүлж өгсөн. 

-Аяллын туршид хүндрэлтэй санагдсан зүйлс байв уу?
-Хэцүү гэхээсээ илүү сонирхолтой зүйл олон тохиолдлоо. Хамгийн хэцүү нь идэр есийн хүйтэнд гадаа бие засах байв. Бас сүүтэй цай уугаад гэдэс эвгүйрхсэн. Харин хамгийн со­нир­холтой нь байгалийн үзэсгэлэнг харж сэрэх. Бас дөнгөж сэрчхээд л цэнгэг агаараар цээж дүү­рэн амьсгалах маш сайхан шүү дээ.  

-Свальбардаас эхлээд Хөвсгөл аймаг зэ­рэг нэлээд газраар аялжээ. Гэр бүлийн­хэн нь таны аялах хоббийг хэрхэн хүлээн ав­даг бол?
-Би аав, ээжтэйгээ амьдардаг. Тэд намайг ая­лах дуртайг мэддэг болохоор тэр бүр дур­гүй­цэж, хориглодоггүй юм. Хэрэв нөхөр ч юм уу, хүүх­дүүдтэй байсан бол ингэж аялахад хэцүү шүү дээ. Зөвхөн өөрийгөө бодоод хэдэн мянган кило­метр аялаад байж болохгүй. Тиймээс ганц бие байх үедээ л зорилгоо биелүүлэхийг хүсдэг. 

-Таны цаашдын зорилго юу бол?
-Би байгаль хамгаалах чиглэлээр түлхүү ажилладаг судлаач. Өмнө дурдсанчлан миний со­нирхдог зүйл бол хөхтөн амьтад, тэр дундаа тахь билээ. Миний мөрөөдөл бол бактриан тэ­мээ, мазаалай, цоохор ирвэсийг хамгаалах чиг­лэлээр хийж буй төслүүдэд оролцох явдал юм. Хөвс­гөл ер бусын ан амьтны үнэхээр арвин бая­лагтай. Гэхдээ үүнийг би энэ удаад судлаач нөх­дөдөө үлдээж байна. Одоогоор Монголд өн­гөрүүлэх богинохон хугацаагаа нандигнан өн­гө­рөөхийг хүсэж байна.

У.Цэцэгсүрэн