“Дакар ралли”-гийн элсэн цөлд мөрөөдлөө биелүүлж буй монгол залуу

 

Олон улсад хамгийн их хөгжөөн дэм­жигч­тэй спортын төрөл бол мотоцикл. Энэ спортод ОУХМ П.Мөрөн хүүхэд бай­хаасаа хөл тавьж, амжилтын гараагаа алтан ме­даль авч, аваргын цом өргөж эхлүүлсэн байдаг. Тэр­бээр өмнө нь мото кроссын УАШТ, Улаан­баатар хотын аварга шалгаруулах тэм­цээнд цөөн­гүй түрүүлж, аваргаар тодорсон. 2015 онд ОХУ-ын Зүүн Сибир болон Эрхүү, Ангарск, Улаан-Үд хотод зохион байгуулсан олон улсын тэмцээнд мөн л тэргүүлэн эх орныхоо нэрийг гаргасан юм. Австралийн Мельбурн хот дахь Күинслэндийн их сургуулийг бизнесийн удирдлага, олон улсын харилцааны мэргэжлээр суралцан төгсөж, 2020 оноос хоббигоо сэргээв. Дөрвөн жил эрдмийн мөр хөөж, мотоциклоос түр холдсон ч “Silk way” олон улсын раллид оролцож, “Rally 2”, “Junior 25”, JP ангилалд тус бүр түрүүлэн, шилдэг 10 тамирчинд ол­годог “Топ 10” цомыг гардсан. Дуртай спорт­­доо эргэн ирснээ харуулж, фэ­нүү­дээ огшоосон тэрбээр ам­жил­тын буу­хиагаа одоо ч үр­гэлж­лүүл­сээр. Сау­дын Арабын Биша хотод энэ сарын 3-нд эхэлсэн авто, мото спор­­тын олимп хэ­мээгд­дэг “Да­кар ралли-2025”-д Мон­го­лоос ОУХМ П.Мөрөн мото­циклын төрөлд хурд сорьж буй. 
Тэрбээр удам дамжсан тамирчин. Спор­тын гэр бүлд төрж, өссөн нь түү­нийг хожим зах хяз­гааргүй үргэлж­лэх элсэн цөлд хөл та­виулж, дэлхийн шилд­гүүдтэй мөр зэрэгцэн урал­дахад ихээ­хэн нө­лөөл­сөн гэдэг. Түү­ний аав А.Пү­­­­рэв­­­дорж авто спортоор олон жил хи­чээл­лэсэн. До­тоо­дын 73, га­даа­дын 10 уралдаанд орол­цож 45 алт, 19 мөнгө, долоон хүрэл медаль гардсан хүүгийнхээ хүсэл сонирхлыг аав, ээж нь багаас нь дэмжжээ. “Дакар ралли” зүгээр ч нэг хоббидоо хөтлөгдөж оролцдог тэм­цээн бус. Хүн бүр уралдахыг хүсдэг ч зориг гаргах нь цөөн. Байгаль, цаг агаар, уур амьсгалын өвөр­мөц, хүнд нөхцөлд  тэсвэр хатуужил, ур чадвар, ухааны шандас, авьяас, амь нас, санхүү аль алийг нь шал­гадаг жинхэнэ өрсөлдөөний талбар. Тийм­дээ ч нэр хүндтэй, өртөг өндөртэй. 
47 дахь удаа­гийн уралдаанд эх орноо төлөөлж оролцсон Монголын 13, мотоциклын төрөлд өрсөлдсөн долоо дахь тамирчин болсон түүний хувьд 2025 он элсэн цөлд мөрөөдлөө биелүүлэх онцгой жил байв. Түүнээс өмнө мотоциклын төрөлд Гавь­яат тамирчин Д.Болдбаатар гурав, ОУХМ Н.Лхамаа таван удаа оролцсон. Манай тамирч­даас хам­гийн өндөр амжилт гаргасан нь ах, дүү бо­лох Ө.Бямбадэлгэр, Ө.Бямбацогт нар. Тэд Перу улсад 2019 онд зохион байгуулсан 41 дэх удаагийн уралдааны 5000 км-ийн зайд UTV ангилалд хүрэл медаль хүртсэн билээ. Цар тахлын дэгдэлтийн хүндхэн жилүүдэд нэг ч өнжөөгүй тус тэмцээн тамирчдад ямар их үнэ цэнтэй болохыг харуулсан. 

“Дакар ралли”-д өрнөдөг адал явдал авто, мото спортынхны сонирхлыг ихэд татдаг. Тиерри Сабине хэмээх тамирчин Ливан улсад 1977 онд зохион бай­гуулсан раллид мотоциклоор уралдахдаа эл­сэн цөлд төөрч, амь аврагдсанаар “Дакар ралли”-гийн санааг олсон гэдэг. Тэрбээр Францад бу­цаж очоод өөрийн санаагаа хүмүүст хүр­гэснээр дараа жилээс нь бөмбөрцгийн булан бүрээс ирсэн шилдгүүд алдарт уралдааны уудам талд төмөр хөлгийн мөрийг анх гаргасан түүхтэй. Шубайта хотод өндөрлөх энэ удаагийн уралдаан 12 үе шаттай. 7706 км зам туулахаас 5146 км нь тусгай сорилтоос бүрдэнэ. 
П.Мөрөнг зорилгоо хэрэгжүүлэхээр Саудын Арабыг зориход ойлгож, дэмжсэн олон хүн бий аж. Түүнчлэн тэмцээний үед техникийнх нь аюулгүй байдлыг хариуцан ажиллаж буй багийн нөхдийнх нь итгэл найдварыг дурдах нь зүйтэй. Гэхдээ түүнд амжилт амархан ирээгүй. Тамирчдад тулгардаг саад бэрхшээлийг ч тэрбээр даван туулаад урагшилж байгаа. “Дакар ралли”-д оролцох эрх авахаар 2021 оноос бүртгүүлсэн боловч зохион байгуулагчид нь олон шалтгаан тоочиж, гурван жил татгалзсан хариу илгээжээ. Удтал хүлээсэн уралдааны эрх нь өнгөрсөн наймдугаар сард баталгаажсанаар, бэлтгэл ажилдаа ханцуй шам­ласан юм. Саудын Арабт одоо 10 хоног хурд сорих хүндхэн өдрүүд түүнийг хүлээж байна. Мон­голынхоо үзэгчдэд уралдааныхаа бич­лэгийг өдөр бүр танилцуулж буй тэрбээр цахим хуудсандаа “Өнөөдөр хэцүү байсан ч 500 км-ийн замаа амжилттай дуусгав. Уралдааны зам үнэ­хээр хүнд юм. “Дакар” хү­мүү­сээ цөөлөх төлөв­лөгөөтэй байгааг ойл­го­сон. Маргааш 1000 км зам туулна. Миний хувьд бэлэн” хэмээн бичсэн байв. 
Тэрбээр 15 настайдаа эрүүл мэндийн шалт­гаанаар мото спортоос нэг хэсэг хөн­дийр­сөн. Олон жил уралдсанаас болж элгэнд нь өөрч­лөлт орсныг эмч үзээд хойшид энэ спортоороо хичээллэж болохгүйг сануулахыг сонсоод уйлж байсан гэдэг.  Тэрбээр энэ тухайгаа “Авст­ралид байх хугацаандаа амьдралынхаа хэв мая­гийг өөрчлөхийг хүссэн. Миний амь­дар­даг хо­тоос мотоциклын тэм­цээн 100 гаруй км-ийн зайд болдог ч зорьж очоод үздэг бай­лаа. Энэ спортоор багаасаа хичээллэсэн бо­лохоор холдож чаддаггүй. Залуу насаа урал­даангүйгээр төсөөлдөггүй. Оюутан байсан он жилүүдэд бэлт­гэл хийж, уралдах зав гараагүй. Сургуулиа амжилттай төгсөхийн тулд хичээлдээ анхаарал хандуулсан. Зуны амралтаар гэртээ ирж, Монголд болсон тэмцээнүүдийг үзээд өөрийн эрхгүй догдолж, уралдмаар санагддаг сан. Хамт уралддаг дүү нарын ур чадвар сайжирч, бидний үзүүлдэг амжилтын цагаас хэдэн минут, се­кундээр илүү болчихсон байхыг хараад их баяр­ласан. Мотоциклоор дахиж уралдахгүй нь гэж бодохоор өөрийн эрхгүй сэтгэл гонсойдог бай­сан би эмчээс нэг л өдөр “Та эрүүл болжээ. Санаа зовох зүйлгүй” гэдэг үг сонсоод өөртөө ит­гээгүй. Гайхах, баярлах зэрэгцэж эмчээсээ “Энэ миний шинжилгээний хариу мөн үү, хү­нийх­тэй андуурагдчихаагүй байгаа” гэж хэ­дэн удаа асууж билээ. Гэртээ бөөн баяр ирж аав, ээжийнхээ сэтгэлийг амраасан. Намайг мото спор­тод дахин хөл тавихад гэрийнхэн минь баяр­ласан ч бэртчих вий гэхээс сэтгэл нь зовниж байгаа нь анзаарагддаг. “Silк way”-д уралдахад аав өдөр бүр холбогдож бие, сэтгэл зүйн байдлын талаар асууж, ээж ядрахгүй, тайван амарч, зөв хооллохыг зөвлөдөг байлаа. 
Хүмүүс мото кроссын тамирчдыг раллид уралдахаар бэртдэг гэж ярьдаг. Миний амжилт үзэгчдийн сэтгэхүйд суусан таагүй бодлыг үргээж, энэ спортод дуртай залууст уралдах хүсэл эрмэлзэл төрүүлсэн болов уу. Хойшид мэр­гэжлээрээ, тэр тусмаа мото спорттой холбоотой чиглэлээр ажиллана. Одоогоор аавын­хаа байгуулсан “KTM Mongolia” клубийг өр­гөжүүлэхээр зорьж байгаа. Миний хувьд аж­лынхаа зав чөлөөгөөр бэлтгэл хийж, уралдаанд оролцдог. Аав минь “Сторм моторс” компаниа 2007 онд байгуулахдаа хүсэл сонирхол нэгтэй залуустай хамтарсан юм. Түүнээс хойш Монголд мото кроссын тэмцээнийг нэг бус удаа зохион байгуулж, тамирчдаа дэмжиж ирсэн. Манай клубийн нэрэмжит тэмцээнд оролц­дог тамирчны тоо жил бүр тэлж байгаа шүү. Би Австралиас ирснийхээ дараахан “Мас­тер ралли 2020” тэмцээнд оролцож, мөнгөн медаль хүртсэн юм. Цар тахлын улмаас урал­дааныг цуцалсан ч тэр жил “Silk way” олон улсын раллийг зохион байгуулах тов гарсан. Миний хувьд гадаадад уралдсан анхны тэмцээн байлаа. ОХУ, Монгол, БНХАУ-ын нутаг дэвсгэрт болдог уралдаан 10 хоног үргэлжлэн Монголд бариалах байсан ч хойд хөршид аваргаа тод­руулсан. Өдөр бүр 600 км туулах уралдааны зам, цаг агаар амар байгаагүй тул өөрийгөө түрүүлнэ гэж бодоогүй. “Silk way”-д би ганцаараа амжилт гаргаагүй. Надаас өмнө “Adv malmoto” ангилалд Х.Тэмүүжин ах түрүүлсэн шүү дээ. Энэ ангиллын тамирчид тех­никээ өөрөө засах ме­ханикийн үүр­гийг давхар гүй­­цэт­­гэдэг. Ми­ний хувьд сүүлийн өдөр хамт уралд­сан тамирчдаас та­сарч, цаг, минут, секундээр тү­рүүлж дав­­хисан. Тиймээс алдаа гар­­­гахгүй, тайван уралдаж ба­рианд орохыг зорьж байв. Баян-Өлгий аймгийн нутаг дэвс­­гэртэй ойролцоо газ­раар дав­хихад өндөр уулс ха­рагдаж сэт­гэл сэргээсэн. Сүсэг­лэж, зал­­бирсан намайг нутгийн уулс түшиж, бэртэж болзошгүй хад, асгатай замд унагахгүй тог­­тоо­гоод байгаа мэт са­нагд­аж байлаа. Тус рал­лид 25 дугаартай, КТМ брэн­дийн 2016 онд үйлдвэр­лэсэн “Rally replica 450” мотоциклоор уралдсан юм. Га­даадын тамирчид хар­чхаад “Мон­го­лын та­мирчид ямар хуучин мото­циклоор уралд­даг юм бэ” гээд гайхан ярихыг сонс­сон. Анх удаа оролцож байгаа надад тэдэн шиг шинэ мотоциклтой уралдах зардал байгаагүй. ОУХМ Э.Амгалан ахын мотоциклоор уралдаж, гурван ангилалд түрүүлсэндээ баярладаг. 
Миний хувьд түрүүлэхээс илүү ухаан, ур чад­вараа дайчлан гаргахыг хичээдэг. Уралдахын ха­жуу­гаар Монголоос оролцсон багийнхаа ме­не­жерийн ажлыг давхар гүйцэтгэж явахдаа олон зүйл судалсан. Тамирчид хаана ч явсан хэлний мэдлэгтэй байх нь чухал. ОХУ-ын спор­тын сэт­гүүлчид надаас ярилцлага авахдаа “Чи Хятадын тамирчин уу” гэж асуухад “Үгүй ээ, би Мон­голынх” гээд уралдааны хувцас дээрх Тө­рийн­хөө далбаа руу заадаг байлаа. Өвөө, аав хоёр авто, мото спортын аль алинаар нь уралддаг байсан нь намайг энэ спортод хөл тавихад нөлөөлсөн. Би мото спорттой 10 гаруй жил нөхөрлөж байна. Хичээллээд удаагүй байхдаа бэлтгэл шаргуу хийж, богино хугацаанд амжилт гаргасан. Анхны цом, медаль маань надад цаашид уралдах, урам өгч билээ. Мотоциклтой давхих үедээ эрч хүчийг мэдэрч, тэс өөр хүн болдог. Алжаал ядаргаа, ажлын стрессийг ч март­даг. Энэ ташрамд, мото спортоор сонирхож хи­чээл­лэдэг хүүхэд, залуус зориод ирвэл дэм­жиж, мэддэг, чаддаг зүйлээрээ харамгүй ту­сална” хэмээн өгүүлсэн юм.