Хөсөр хаягдсан сонгогчийн эрх
Иргэн бүрийн сонгох, сонгогдох эрхийг Иргэний болон улс төрийн эрхийн тухай олон улсын пактын 25 дугаар зүйлд баталгаажуулсан. Тухайн орны Үндсэн хууль, төрийн тогтолцооноос үл хамаарч ард иргэд нь сонгох, сонгогдох эрхээ үр нөлөөтэй эдлэх боломжийг хангахад зайлшгүй хууль зүйн болон бусад арга хэмжээг төрийн зүгээс авч хэрэгжүүлэх үүрэг хүлээдэг. “Нэг хүн нэг саналын эрхтэй байх зарчим нь улс бүрийн сонгуулийн тогтолцоонд туссан байх ба нэг сонгогчийн санал нөгөө сонгогчийн саналтай хувь тэнцүү байна. Сонгуулийн тойрогт хамаарах хилийн цэсийг тогтоох болон санал хуваарилахдаа тойрогт ногдох мандатын тоог гажуудуулахыг хориглоно” хэмээн НҮБ-ын Хүний эрхийн хорооны ерөнхий зөвлөмжид заасан байдаг.
2025-05-28
Нийгмийн даатгалын алдагдлыг иргэд төлнө гэв үү
Бидний цалингаасаа сар бүр төлдөг нийгмийн даатгалын шимтгэл Тэтгэврийн даатгалын санд хуримтлагддаг гэж та боддог юм биш биз. Хэрэв тийм бол энэ нь том эндүүрэл шүү. Тэтгэврийн санд өдгөө нэг ч төгрөг байхгүй, улайж хоосроод олон жил болж буй. Өөрөөр хэлбэл, жил бүр алдагдалтай ажилласаар Нийгмийн даатгалын санг өдгөө “залгих”-даа тулчхаад байна.
2025-05-27
Л.Оюун-Эрдэнийн алдаа ба У.Хүрэлсүхийн боломж
Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ огцрох гээд ч бай¬гаа юм шиг, үлдэх гээд ч буй мэт тодорхойгүй долоо хоног өнгөрөв. Хүүгийнхээ тансагласан орлогын эх үүсвэрийг нотол, чадахгүй бол ёс зүйн хариуцлага хүлээж огцор хэмээн шаардаж, залуус хоёр долоо хоногийн турш жагсаж байна. Түүнд итгэл үзүүлэхгүй гэдгээ ийнхүү мэдэгдээд байхад ямар ч хариу алга. Энэ сарын 19-нд Төрийн тэргүүн Ерөнхий сайдтай уулзаж, “Өөрөө ажлаа өг” гэж хэлсэн. Өнгөрсөн таван жилд улс орны бүх үзүүлэлтийг унагасан, бас орлогоо нотолж чадаагүйнх нь хариуцлагыг сүүлийн 10 сар л эрх мэдэл хуваалцсан АН-д тохоод цааш явах тогтоолыг МАН-ын Бага хурлаас гаргасан юм. Ардчилсан нам гэрээний ямар заалтыг зөрчсөн тухай тодорхой зүйлийг тэд хэлээгүй. Тэгмэгц хамтарч Засгийн газар байгуулах шийдвэрийг нь үргэлжлүүлэхгүй бол Ерөнхий сайд ажлаа өгнө гэсэн тухай л бид мэдэж буй.
2025-05-27
Улаанбаатарыг аврахаар, урилга заллагаар ирсэн архитектороо нийслэлчүүд хайж байна
Улаанбаатар хот энэ хавар урьд жилүүдийнхээс илүү хөл хөдөлгөөн, үймээн бужигнаантай байна. Нийслэлийнхэн энд ч элдэв өдөрлөг, арга хэмжээ зохион байгуулаад, тэнд ч зам хааж, газар шороо малтан, барилга, байгууламж буулгаад амгалан тайван амьдрах байтугай аюулгүй зорчих боломж ч олгохгүй хотынхныг стресстүүлэх боллоо. “20 минутын хот”, “2040 төлөвлөгөө”, “24 мега төсөл” зэрэг сүржин нэртэй бодлогын баримт бичиг, хөтөлбөрийг албаны хүмүүс аманд орж, чихэнд хоногштол ярьж, үүнийхээ хүрээнд хааж боох, нураан сүйтгэх, буулган “цэвэрлэх” кампанит ажлыг хот даяар өрнүүлж буй энэ цагт нийслэлчүүд нэг л хүнийг хэн бүхнээс илүү “үгүйлж”, эрж хайжбайна. Тэр бол Улаанбаатар хотын ерөнхий архитекторын албан тушаалд томилогдоод есөн сар орчмын нүүр үзэж буй Ч.Төгсдэлгэр.
2025-05-26
Хэвлэл мэдээлэл хиймэл оюунтай хорших уу, харших уу
Хиймэл оюун ухаан (AI)-ы тусламжтайгаар хүн төрөлхтний тэрбум гаруй нь тун удахгүй ямар ч “хэрэгцээгүй” болно гэсэн хэтийн төсөөлөл бий. Технологийн ачаар гэх үү, гайгаар ийм олон хүн хөдөлмөрлөх шаардлагагүй болж, тэдний ажил, мэргэжлийг AI орлоно гэхээр гунигтай ч юм шиг. Хөдөлмөрийн зах зээлээс “арчигдах” ажил, мэр¬гэж¬лийн дотор сэтгүүлчийг хамаатуулсан судалгаа ч олон улсад цөөнгүй гарчээ. Тэгвэл Элон Маскаас өгсүүлээд хиймэл оюуныг бүтээгч, хөгжүүлэгчид хүн төрөлхтөнд нэг л ижил зүйлийг хэлсээр ирсэн. Тэр нь “Хиймэл оюуныг хэн ч бүтээж болно. Энэ нь нэг талаас бүгдэд маш том боломжийг нээж өгч буй. Үүний тусламжтайгаар хүмүүс цаашид ч хөдөлмөрөө хөнгөвчилж, амрах хугацаагаа улам л уртасгасаар байх болно. Гэхдээ AI ганцхан хүний л хийж чадах хүчин зүйлсийг хэзээ ч орлохгүй. Энэ бол энэрэн хайрлах сэтгэл юм.
2025-05-23
БХЯ-ныхан музейн газрыг дээрэмдэж, орон сууц барьж байна
Манай төр засаг, яам, тамгын газрынхан соёлын өв, түүхэн дурсгал гэхээр нүдэнд орсон хог, шүдэнд орсон мах шиг үзсээр ирсэн. Үүний хамгийн сүүлийн тод жишээ, нотолгоог Батлан хамгаалах яам (БХЯ)-ныхан харуулж байна. Мэдээж хэрэг өөрсдийн эзэмшил, данс балансад бүртгэлтэй газар дээрээ юу барих нь тэдний эрх мэдлийн асуудал. Тэр дундаа “Дүнжингаравын дэлбэрэлт”-ийн гэх хэргээс эхний удаа “мултарч чадсан”, “Ниссан патрол” жолоодож явсан, хошууч Э.Мөнхнарангийн удирддаг Барилга захиалагчийн албаныхны мэдэх хэрэг. Гэхдээ Цэргийн музейн эзэмшил газарт хүүхдийн цэцэрлэгээр халхавчлан орон сууцын барилга барих гэж буй нь хууль зөрчсөн, Монгол Улсад нэг мөр дагаж мөрдөх эрх зүйн баримт бичгийг үл ойшоосон үйлдэл юм.
2025-05-22
Богдхан уулыг бүрмөсөн сүйдлэх балагт “нүх”
Үе үеийн Засгийн газар, хотын удирдлагууд нийслэлийн агаарын бохирдлыг бууруулж, амьдрах орчныг сайжруулах амлалт, зорилтыг бодлого, үйл ажиллагааныхаа тэргүүнд эрэмбэлж ирсэн. Гэвч Улаанбаатарын уур амьсгал, экосистемийг тэжээн тэтгэгч, зөөллөн цэвэршүүлэгч амьтай бүхэнд дайсагнан халдаж, сүйтгэн устгасаар өнөөдрийг хүрлээ. Энэхүү “хоёр нүүртэй” бодлого, шийдвэрүүдээс нь болж хотын дундуур урсдаг Сэлбэ, Дунд гол өдгөө амь тавихдаа тулав. Таван аймгийн 37 сум, нийслэлийн долоон дүүргийн нутаг дэвсгэр дамнан, хүн, малын унд ус залгуулж ирсэн Хатан Туул ч бодлогогүй, балагтай шийдвэрүүдийн нөлөөгөөр бохирдол, доройтолд гүн автаж, Хятадын Шар мөрөнтэй эн зэрэгцэх хэмжээнд очсон. Үүний араас нийслэлийн ойн сангийн үлэмж хэсгийг бүрдүүлэгч, хотын экосистемийг тэнцвэржүүлэгч дархан цаазат Богдхан уул маань “мааниа уншуулахад” тун ойрхон байна.
2025-05-22
Явах уу, үлдэх үү
“Тухайн хүн ямар нэгэн асуудалд орох юм бол шууд огцордог жишгийг уг жагсаалаар тогтоосон. Би бол огцрохоос айх хүн биш”. Одоогоос зургаан жилийн өмнө Л.Оюун-Эрдэнэ ийн хүү хэлж байв. 2018 оны сүүлчээр тэрбээр УИХ-ын дарга М.Энхболдыг огцрохыг шаардаж, Сүхбаатарын талбайд “шударга тав”-ын нэгийнх нь дүрээр гарч ирж байсан билээ. М.Энхболдгүй л бол Монгол Улс сайхан болно гэсэн ухуулга хийж, шударга ёс, сайн сайхны төлөө тэмцэнэ гэсэн. Эцэст нь М.Энхболд явж, Л.Оюун-Эрдэнэ ирсэн. Гэвч тэрбээр нөхцөл байдлыг ту¬хайн үеийнхээс ч дордууллаа. Ардчилал, авлигын индексээр манай улс байнга ухарсаар сонгуулийн автократ дэглэмтэй орны тоонд оров.
2025-05-22
Т.Мөнхсайхан сайд өмнөө хөндөлссөн хүн бүрийг зайлуулж байна
Эрүүл мэндийн үе үеийн сайд нар сайнтай, муутай “саваа” дүүргэн, өнгөрсөн хугацаанд өөрсдийн гэсэн арга барилаар ажиллаж, улс төржсөн ч учиртай байсныг иргэд хэлдэг. Тэгвэл Т.Мөнхсайхан өнгөрсөн жил салбарын сайдаар улиран томилогдож, өдгөө тус салбарыг хоёр дахиа толгойлж буй туршлагатай хүн билээ. Гэвч тэр өмнөх сайд нараасаа дэндүү “поп”, ёс зүйгүйн дээр хүний эрхийн наад захын мэдрэмжгүй, хууль, журам зөрчдөгөөрөө сүүлийн үед “зард гарах” болов. Тэр нийгмийн сүлжээнд зүгээр ч нэг рийлчин байсангүй, сайд болсноос хойших хууль бус томилгоонууд нь Т.Мөнхсайханыг ямар ч ёс суртахуунгүй улс төрч болохыг нь улам тодруулсаар байна.
2025-05-21
Гурилын үйлдвэрүүдэд дампуурах сонголт л үлдэв
УИХ, Засгийн газар өвөлжилт, хаваржилтын хүндрэлтэй холбогдуулан одоогоос жил гаруйн өмнө ийм нэг “халуун сэтгэлт” шийдвэр гаргаж байв. Малчид, хөдөө, орон нутгийн иргэдийн амьжиргааг дэмжих, хямд үнэтэй гурил, тэжээлээр хангах халуун сэтгэлээр гаргасан гэх энэхүү шийдвэр нь угтаа сонгууль угтсан шоу, дотоодын зах зээл дэх шударга өрсөлдөөн, хэрэглэгчийн эрх ашгийг хамгаалах нэрийн дор үндэсний үйлдвэрүүдээ нухчин дарах хортой бодлого гэдгийг тухайн үед олон нийт анхааруулж, шүүмжилж байсан бол өнөөдөр үр дүнг нь бодитоор харж, амсаж байна. Энэ хуулийг хэрэгжүүлснээс хойших жил гаруйн хугацаанд юу өрнөв, ямар өөрчлөлт гарав гээд харвал хохирол нь хожлоосоо хол илүү тасарсан. Гурил импортолдог наймаачид л хэд гурван төгрөгийн ашиг олсон уу гэхээс бусад нь гавьтай үр өгөөж хүртээгүй. Гурилын үнэ ч энэ хугацаанд сүртэй хямдарч, тогтворжин, зах зээлд шударга өрсөлдөөн бий болсонгүй, зорилтот бүлэг болох малчид, орон нутгийн иргэдийн амьдралд ч эл шийдвэр дорвитой нөлөө үзүүлсэнгүй.
2025-05-20
“ДЦС-3” дэлбэрч мэдэх нь
“ДЦС-3”-ын турбин дэлбэрэхэд бэлэн болжээ. Хошигнож хэлбэл тэр турбин төрийн тэргүүнтэй маань нас чацуу, 1968 оных юм гэнэ. Бүхэл бүтэн нэгэн жарны турш аргадаж тордсоор одоо засал авахаа больсон байна. Үүнийг засахад тусгасан төсвийн мөнгөөр үнсийг хийсэхээс нь хамгаалж хашаа барихад нэг тэрбум, эсвэл үнсээ Эмээлт хүртэл зөөхөд арван тэрбум төгрөг гэхчлэн өөр зориулалтаар зарцуулсаар ийнхүү цоорох шахсан “шүүрэн шанага” шиг турбинтэйгээ өнөөдрийг хүрчээ. Үнс яагаад хэсэг бүлэг хүний мөнгө угаах хэрэгсэл болсон талаар хойно өгүүлнэ. Одоо турбинээ ярья.
2025-05-19
Ерөнхий сайд үнэнд гүйцэгдэж эхлэв үү
Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийг огцрохыг шаардсан “Цүнхтэй жагсаал” үргэлжилж байна. Түүний жилийн орлогоос давсан мөнгөөр хүү нь найз бүсгүйгээ эрхлүүлсэнд тайлбар хийхийг иргэд шаардаж буй юм. Хэдэн өдөр бултаж, зугтсаны эцэст түүний багийнхан ямар байдлаар, хэрхэн тайлбар хийлгэхээ бодож олжээ. Ингээд Туулын хурдны зам төслийн ажилтай танилцах үеэр хэсэг сэтгүүлчийн асуултад хариулахаар зохион байгуулсан байна. Түүний хүүд хамаарах олон тансаглалаас сүйн бөгжтэй хэсгийг л сонгож авахаар шийджээ.
2025-05-19
Цахилгаан, дулааны гачигдалтай Улаанбаатарт шинэ сууц “шийтгэл” болж байна
Манай улсад ойрын жилүүдэд барилга, бүтээн байгуулалтын ажил эрчимжих төлөвтэй. Засгийн газраас хэрэгжүүлж буй Үндэсний орон сууцжуулалтын хөтөлбөр, Улаанбаатарын гэр хорооллыг хөгжүүлэх, хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх “Шинэ дэд төв” санаачилга, нийслэлийг 14 хотод хувааж, дэд бүтцийг нь тэлэх зорилготой шийдвэрүүд үүнд “үнэтэй” хувь нэмэр оруулах нь дамжиггүй. “Өнгөрөгч онд нэмэлтээр 37.3 мянган айлын орон сууцын барилгын ажлыг эхлүүлсэн. 2024, 2025 оны барилга угсралтын ажлын үр дүнд зах зээлд 66.4 мянган айлын орон сууц нийлүүлэх тооцоо бий” гэсэн мэдээллийг Хот байгуулалт, барилга, орон сууцжуулалтын яамнаас өглөө. Зөвхөн дээрх хөтөлбөрийн хүрээнд гэхэд жилд дунджаар 30 орчим мянган өрхийг орон сууцжуулах зорилт тавиад буй.
2025-05-16
Орлогоо нотол, үгүй бол огцор
Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн 22 настай хүү найз бүсгүйгээ хэдэн зуун сая төгрөгөөр эрхлүүлсний эх үүсвэрийг шалгах, орлогоо нотлохыг шаардсан үйл ажиллагаа өрнөж байна. Түүний том хүү нь эрхэлсэн тодорхой ажилгүй, АНУ-д хэлний бэлтгэлд суралцдаг аж. Гэтэл найз охиндоо гэрлэх санал тавихдаа Булган аймагт байх “Seven nuga” амралтын газрыг нэг өдрөөр түрээслэн, нисдэг тэргээр очиж, салют буудуулан, улмаар 20 сая төгрөгийн бөгж бэлэглэжээ. Төрсөн өдрөөр нь бэлэг хэмээн шилжүүлсэн 20 сая төгрөгөөр үнэтэй брэндийн цүнх авснаа бүсгүй инстаграмдаа гайхуулснаар өөрөө ч мэдэлгүй “шүгэл үлээж” орхисон юм.
2025-05-15
Бэлгийн замын өвчнийг 10 дахин бууруулах амлалтаа мартчихсан уу, дарга нараа
Манай улс найман жилийн өмнө “Халдварт өвчнөөс сэргийлэх, хянах” үндэсний хөтөлбөрөө баталсан. Гэвч жил ирэх тусам халдварт өвчний дэгдэлт буурахгүй, улам л нэмэгдсээр буй. Мянганы, Тогтвортой хөгжлийн зорилтдоо ч хүрэлгүй өдий болов. Жилд 28-30 мянгаар тоологддог байсан өвчлөл өдгөө 40 мянга давдаг болжээ. Тэр дундаа шинэ зуун гарч, харьцангуй боловсролтой, мэдээлэлтэй болсон бид бэлгийн замын халдварт өвчнөөсөө ангижирч чадахгүй л явна. Эрүүл мэндийн хөгжлийн төвөөс гаргасан судалгаагаар халдварт өвчнөөр өвдсөн гурван хүн тутмын нэг нь бэлгийн замынх, түүний дотор тэмбүүгийн тархалт өндөр хэвээрээ байна.
2025-05-14
Бакалаврын оюутнуудыг “торгоож”, дотоодын сургуулиудаа өөд татах оролдлого
Дотоодын болон гадаадын дээд боловсролын сургалтын байгууллагад суралцагчид зээл, тэтгэлэг олгох, эргэн төлүүлэх, буцалтгүй тусламж, дэмжлэг үзүүлэх журмыг Засгийн газар өнгөрсөн сарын сүүлчээр шинэчлэн батлав. Эл журмыг албан ёсоор ил тод болгоогүй, өдгөө Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газарт хянаж байгаа гэх ч ямар өөрчлөлт, шинэчлэлт хийсэн талаар онцлох мэдээллийг Боловсролын яам болон Боловсролын зээлийн сангаас танилцуулаад буй. Боловсролын сайд П.Наранбаяр “Зээлийн сан”-гийн журмыг шинэчлэхдээ дандаа хүндээ ээлтэй, дотоодын дээд боловсролын байгууллагуудаа дэмжсэн, эргэн төлөлтийг бодитойгоор сайжруулах, хаана амьдардаг, хэний хүүхэд гэдгээс үл хамааран тэгш боломж олгох өөрчлөлтүүд хийсэн” гэж тодотгосон юм. Эл журамд өнгөрсөн хугацаанд хийсэн өөрчлөлтүүд мөн л ийм ерөнхий агуулга, зорилготой байв. Харин энэ удаагийнх өөр байж, ахиц дэвшил авчрах уу гэдэг нь асуултын тэмдэгтэй хэвээрээ.
2025-05-14
Орон нутгийн орхигдсон замд осолдогсод буурахгүй нь
Өргөн уудам газар нутагтаа асгасан шагай шиг амьдардаг улс бол монголчууд. Аймгийн төвөөсөө хэдэн зуун км алслагдсан малчид, иргэдийг хөгжилд хөтлөх гүүр нь авто зам. Манай улсад аймаг, нийслэл, сумуудыг холбосон улсын чанартай 15 000 орчим км үргэлжлэх авто зам бий. Үүнээс 7.7 мянган км нь хатуу хучилттай. Өөрөөр хэлбэл, тэн хагас нь хатуу хучилттай, үлдсэн нь шороон болон сайжруулсан зам юм.
2025-05-14
Татвар төлөгчид уйлж, дарга нар туйлж байна
Учирлаж тайлбарлахаас илүүтэй уурлаж, загнахыг урьтал болгодог, хувийн өмч рүү халдаж, хурааж, нураадаг хотын дарга Х.Нямбаатар Унгарт “зугаалж” явна. Нийслэлийн Засаг даргаар ахлуулсан нүсэр баг туршлага судлах нэрээр татвар төлөгчдийн мөнгөөр туйлж буйд олон нийт дургүйцлээ илэрхийлсэн юм. Энэ тухай УИХ-ын гишүүн Ч.Лодойсамбуу “Хотын дарга 150 хүний бүрэлдэхүүнтэй Унгарт туршлага судалж яваа юм байна. Яасан судалж дуусдаггүй туршлага вэ. Онгоц дүүрэн хүн шүү дээ
2025-05-13