Трамп, Путин нар ойрын үед Саудын Арабт уулзана

Украин дахь зөрчил тэмцлийг зогсоох та­лаар Оросын удирдагч Владимир Пу­­тин­тэй хийх яриа хөөрөөг Саудын Арабт зохион бай­гуулж болох тухай АНУ-ын Ерөн­­хий­лөгч До­нальд Трамп өнгөрсөн долоо хоногт мэдэгд­сэн. Тэрбээр яагаад энэ улсыг сон­гож буй нь олны сонирхол татсан билээ. Путин болон Украины Ерөнхийлөгч Владимир Зе­лен­ский­тэй утсаар ярьсаныхаа дараахан Трамп ийн мэдэгдсэн юм. Трамп уулзалтын на­­рийн товыг тодруулаагүй ч ойрын үед болж ма­гад­­гүй бөгөөд уулзалтад Саудын Арабын үе зал­гамжлах хунтайж Мухаммед бин Салман орол­цохыг үгүйсгээгүй. Трамп, Путин хоёрыг утсаар ярьсаны дараа Киевийн оролцоогүйгээр Москва, Вашингтоны хооронд болох аливаа хэлэлцээрт Украин оролцохгүй гэж Зеленский мэдэгдсэн.
Трамп, Путин хоёрын уулзалтыг өөрийн оронд хийлгэхийг Хятад, Арабын нэгдсэн Эми­рат улс санал болгож байв. Тэгвэл Ва­шингтон дахь Ойрхи Дорнодын хүрээлэнгийн дэд ерөн­хийлөгч Пол Салем “Төвийг сахисан талбар учраас Саудын Арабыг сонгох нь зохимжтой. Украины асуудлаар хатуу байр суурьтай байгаа болохоор Европт энэ арга хэмжээг зохион байгуулах боломжгүй” гэж үзэж байлаа.
Оросын удирдагчийг цэргийн гэмт хэрэгт бу­руутган баривчлах шийдвэр 2023 онд гар­гасан Гаага дахь Олон улсын эрүүгийн шүүхийн шийдвэрийг Саудын Араб хүлээн зөвшөөрөөгүй тул Путин баривчлагдахаас сэрэмжлэлгүйгээр тус улсад чөлөөтэй зорчих боломжтой юм. Сау­дын Араб бас Орос, Украин улсууд олз­лог­догс­доо солилцоход зуу­чийн үүрэг гүй­цэт­гэж, хоёр талын итгэлийг хүлээгээд бай­гаа юм. Хоригдлуудыг солилцох ажлын хү­рээнд Эр-Рия­дийн зуучлалаар америк багш Марк Фогелийг Орос суллалаа. Гурван жил хоригд­сон энэ хүнийг чөлөөлөхөд Саудын Ара­бын хунтайж Мухаммед бин Салман гол үүрэг гүйцэтгэжээ. Путинийг 2023 онд Эр-Рия­дад айлчлахад Му­хам­мед бин Салман “Саудын Ара­бын онцгой, хүндтэй зочин” хэмээн үзсэн бай­даг.
Трамп, Путин хоёрыг өөрийндөө уулзуулах нь АНУ-ын стратегийн ашиг сонирхолд Саудын Арабыг татагдан ороход нь нөлөөлөхүйц дип­ломат алхам болж болох юм гэж Персийн бу­лан­гийн орнуудын шинжээч Абдулла Баабур үзэж байгаа бол АНУ, Саудын Арабын эдийн засаг, санхүү, хөрөнгө оруулалт, стратегийн хэл­хээ холбоог бэхжүүлэх эрмэлзэл Трампад бий гэсэн байр суурийг мөнөөх Пол Салем илэр­хийлсэн байна. Доктор Нидаль Шукайрын үзэж буйгаар Трампын Ойрхи Дорнодын та­лаар явуулах бодлогод, ялангуяа Палестин-Из­раилын зөрчлийн асуудлаар Саудын Араб гол үүрэг гүйцэтгэж байгаа аж. Украин руу Орос довтолсноор дэлхийн эрчим хүчний зах зээлд нөлөөлсөн, тэгвэл нефтийн үнийг тогт­вор­жуулахад Саудын Араб тодорхой үүрэг гүй­цэт­гэнэ гэж шинжээчид тооцож байгаа юм. Нефть олборлогч томоохон орны хувьд Саудын Араб, Орос хоёрын ашиг сонирхол адил. Трамп, Путин хоёр уулзахдаа Украин дахь дайныг зогсоох тухай төдийгүй үнэ ханш, эдийн засгийн хамтын ажиллагааны талаар ярилцана гэж шинжээчид таамаглаж байгаа аж.
Трамп Ерөнхийлөгчийн хувиар анхны ал­бан ёсны айлчлалаа 2017 онд Саудын Арабт хийж, тус хаант улсын дипломат статусыг дэл­­хийн тавцанд өргөсөн байдаг. Энэ удаад ч хоёр дахь бүрэн эрхийнхээ хугацааны эх­ний гадаад айлчлалыг мөн Саудын Арабт хий­­хийг Трамп үгүйсгээгүй. Зууван танхимд сэтгүүл­­чидтэй уулзахдаа “Хэрэв Саудын Араб ма­най бүтээгдэхүүнийг 450 юм уу, 500 тэр­бум ам.доллароор худалдаж авна гэвэл би тий­шээ явна” гэж хэлж байсан удаа бий юм. Үе зал­гам­жилсан хунтайж Мухаммед бин Сал­ман ирэх дөрвөн жилд АНУ-д 600 тэрбум ам.дол­ла­рын хөрөнгө оруулахаар төлөвлөж буй­гаа үүнээс хэдхэн өдрийн дараа хэлсэн юм. Түүнч­лэн Хятадтай хийж буй стратегийн өрсөл­дөө­ний хүрээнд Саудын Арабт АНУ-ын нөлөөг бэх­­­жүү­лэхийг Трамп хичээж байгаа нь эр­гэл­зээ­гүй.
Орос, Америкийн төлөөлөгчдийн хэлэлцээр энэ сарын 18-нд Эр-Риядад болов. Хэлэлцээр 4.5 цаг үргэлжилжээ. ОХУ-ын Ерөнхийлөгчийн туслах Юрий Ушаковын мэдээлснээс үзвэл тэд хоёр улсын удирдагчийн уулзалтын тухай асуудлыг ярилцсан байна. Яриа хөөрөө “муугүй” болжээ. “Бид биенийхээ эрх ашгийг харгалзаж, хоёр талын харилцааг урагшлуулахыг хичээсэн. Москва, Вашингтон ч үүнийг сонирхож байгаа юм” гэж Ушаков мэдэгдэв.
Орос, Америк хоёр ойртох нь үү гэсэн асуул­тад одоогоор “хэлэхэд төвөгтэй ч энэ та­­лаар ярилцсан” гэсэн хариулт өгчээ. Хоёр талын харилцаанд саад болж буй хүчин зүйлийг зай­­луулах боломж олгох “зөвлөлдөөний ме­ха­­низм бий болгохоор” Москва, Вашингтон хоёр тохиролцсон гэж АНУ-ын Төрийн Депар­та­­­ментийн албан ёсны төлөөлөгч Тэмми Брюс мэ­дэгдсэн байна. Мөн Орос, Украины дайныг “аль болох түргэн” шийдвэрлэх ажлыг эхлүүлэх ба­гийг томилохоор талууд тохирчээ.
“Бэт бэх энх амгаланг тогтооход нэг удаа ут­саар ярьж, араас нь ганц уулзалт зохион бай­гуу­лах нь хангалтгүй. Бид ажиллах ёстой, өнөө­дөр бид урагшаа чухал алхам хийлээ” гэж Төрийн Департаментийн төлөөлөгч мэдэгдсэн байна.
Уг хэлэлцээрт Оросын талаас Ушаковоос гад­на Гадаад хэргийн сайд Сергей Лавров, Оросын шууд хөрөнгө оруулалтын сангийн тэр­гүүн Кирилл Дмитриев, АНУ-ын талаас Төрийн нарийн бичгийн дарга Марко Рубио, Үн­дэс­ний аюулгүй байдлын асуудлаарх Ерөнхий­лөг­чийн зөвлөх Маик Уолц, Ойрхи Дорнод дахь АНУ-ын Ерөнхийлөгчийн тусгай элч Стив Уиткофф нар оролцсон байна.
Эр-Риядад болсон Орос, Америкийн хэлэл­цээрийн үр дүнг хүлээн зөвшөөрөхгүй гэж Ук­раины Ерөнхийлөгч Владимир Зеленс­кий мэ­дэгдлээ. Тэгвэл Орос, Америкийн Ерөн­­хий­лөгчийн уулзалт ердөө ирэх долоо хоногт ч болж болзошгүй, уг уулзалтыг хийх нөх­цөлийг бий болгохын төлөө ажиллана гэж Юрий Уша­ков мэдэгдэв. Тэгэхдээ “Уулзалт бо­лох тодор­хой товыг хэлэхэд эрт байна” гэж тэр­бээр нэмж хэлжээ. CNN, “Reuters”-ийн сурвалж­лаг­чид бо­ло­хоор хоёрдугаар сар дуусахаас өмнө Оро­сын Ерөнхийлөгчтэй уулзахыг Трамп үгүйс­гээгүй хэ­мээн мэдээлэв.
Хоёр орны Төрийн тэргүүнүүд утсаар ярих­даа харилцан айлчлал хийх урилга солилц­сон гэх мэдээлэл байна. Эр-Риядад хоёр талын тө­лөө­лөгчдийн хэлэлцээр болж байхад Путин, Трамп нар улс орноороо явахаар төлөвлөсөн байв. Путин умард тийш Санкт-Петербургийг зорьсон бол Трамп зүүн өмнө зүг рүү Флорида муж руу хөдөлжээ.
Эр-Риядад болсон Орос, Америкийн тө­лөө­лөгчдийн хэлэлцээр нь 2022 оны гурав­ду­гаар сараас хойш анх удаа болж буй нь энэ. Энэ хэ­лэлцээрт Украины талаас төлөөлөгч орол­цуул­­сангүй. Харин Саудын Арабын Гадаад хэр­­гийн сайд, хунтайж Файсал бин Фархан байлцсан юм.
Марко Рубиог дагалдан уг хэлэлцээрт ирсэн Төрийн Департаментийн хэвлэлийн төлөөлөгч Тэмми Брюс сэтгүүлчдэд мэдээлснээр бол Эр-Риядад болсон уулзалт нь Украин дахь дайныг зогсоох бодол оросуудад байгаа эсэх, тэд түүнд бэлэн байна уу, үгүй юү гэдгийг тандах зорилготой байжээ. Ушаков ч Украин дахь зөрчил тэмцлийг зохицуулах асуудлаар хоёр Ерөнхийлөгч хэлэлцээр хийхэд бэлтгэхэд уг уулзалт зориулагдсаныг тэмдэглэсэн бай­на. Оросын зах зээлийг орхисноор Амер­кийн компаниуд 300 тэрбум ам.доллар алд­сан гэж Оросын сангийн тэргүүн Кирилл Дмит­риев мэдээлсэн байх юм. Орост АНУ-ын элчин сайд байсан Майк Макфол Оросын төлөө­лөгчид Америк, Оросын харилцааг сайжруулах зорилгоор Эр-Риядад ирсэн бол Америкийн төлөөлөгчид Украин дахь зэвсэгт мөргөлдөөнийг зогсоохыг зорьж буй. Энэ бол огт ялгаатай хоёр зорилго юм гэж хэлсэн байна. Украины оролцоогүйгээр Оростой хамтарч ажиллахаас татгалзаж байсан Жо Байдены бод­логыг Трамп шүүмжилж, Украины алдагд­сан газар нутгийг буцаан олгож, түүнийг НАТО-д элсэхийг дэмжиж байсан АНУ-ын байр суурийг  өөрчилж буй аж.
Энэ үеэр Европын холбоотнууд саяны даваа гаригт Парист уулзаж, Украины асуудлаар ярилцаж, батлан хамгаалахад зарцуулах зардлыг нэмэгдүүлэх талаар Францын Ерөнхийлөгч Эммануэль Макрон Трамп, Зеленский нартай санал солилцсон байна. “Украинд бат бэх, удаан хугацааны энх амгалан байдал тогтоохыг бид эрмэлзэж байгаа, үүний тулд Орос түрэмгийллээ зогсоож, укрианчуудын аюулгүй байдлын найдвартай баталгааг бий болгох ёстой” гэж  Макрон нийгмийн сүлжээгээр мэдэгдэв. Парист болсон Европын удирдагчдын ээлжит бус дээд хэмжээний уулзалт Европт хагарал бий болгов. Британийн Ерөнхий сайд Кир Стармер бусад улстай хамтран энхийг сахиулах хүчнийг Украин руу илгээхэд бэлэн хэмээн мэдэгдсэн бол Польшийн Ерөнхий сайд Дональд Туск үүнийг зөвшөөрсөнгүй. Польш улс Украинд үзүүлэх цэргийн дэмжлэгээ үргэлжлүүлэх ч холбоотнууд Оросын хувьд эмзэг Европын зүүн жигүүрт батлан хамгаалах чадварыг бэхжүүлэхэд туслахыг хүлээзнэж байгаа аж. “Европ өөрийгөө хамгаалж чадахгүй бол бусдад хэрхэн баталгаа өгөх билээ” гэж Туск сэтгүүлчдэд хэлсэн байна.

Р.Жаргалант