Монгол, Чехийн харилцааны түвшнийг шат ахиулж, иж бүрэн түншлэлд хүргэлээ

Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх Бүгд Найрамдах Чех Улс (БНЧУ)-ын Төрийн тэргүүн Петр Па­ве­лын урилгаар тус улсад төрийн айлч­лал хийж байна. Хоёр улсын хооронд дип­ломат харилцаа тогтоосны 75 жилийн ойн хү­рээнд, Монгол Улсын Төрийн тэргүүний түвшинд Чехэд 10 жилийн дараа айлчилж буй нь энэ. Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийг тус улсын Төрийн тэргүүн Петр Павел Прагын шилтгээнд энэ сарын 10-нд албан ёсоор угтаж авсан. Энэ үеэр Ерөнхийлөгч Пра­гын шилтгээний хүндэт зочны дэвтэрт мон­гол бичгээр дурсгалын үг бичиж үлдээжээ.
Төрийн айлчлалын хүрээнд хоёр улсын Ерөн­хийлөгч албан ёсны хэлэлцээ хийж, харил­цаа, хамтын ажиллагааны баримт бичгүүдэд гарын үсэг зурах ёслолд оролцсон юм. Энэ үеэр Монгол Улс, БНЧУ хоорондын Иж бүрэн түншлэлийн тухай хамтарсан тунхаглалд Гадаад харилцааны сайд Б.Батцэцэг, Чехийн Гадаад хэргийн сайд Ян Липавский, мөн Цагдаагийн байгууллагын хамтын ажиллагааны тухай Монгол Улс, БНЧУ хоорондын хэлэлцээрт Хууль зүй, дотоод хэр­гийн сайд О.Алтангэрэл, Чехийн Дотоод хэр­гийн дэд сайд Лукаш Хендрийх нар гарын үсэг зур­лаа. Зохион байгуулалттай гэмт хэргээс урьд­­чилан сэргийлэх, илрүүлэх, олон нийтийн аюул­­гүй байдал, хэв журам зөрчигдөхөөс урьд­­чилан сэргийлэхэд хоёр улсын эрх бүхий бай­­гуул­лагынхан хоорондоо шууд харилцаж, шуурхай хамтран ажиллах боломж ийнхүү бүрджээ. Талууд криминологийн судалгаа хийх, мөрдөн шалгах ажиллагааны арга тактикийн талаар харилцан туршлага солилцож, хамтарсан сур­галт, семинар, дадлага, сургуулилалт зо­хион байгуулах аж. Түүнчлэн Боловсролын сал­барт хамтран ажиллах тухай Монгол Ул­сын Боловсролын яам, БНЧУ-ын Боловсрол, залуу­чууд, биеийн тамирын яам хоорондын хэлэл­цээрт салбарын сайд П.Наранбаяр, Ярос­лав Миллер нар гарын үсэг зурсан байна. Үүний хүрээнд “Ерөнхийлөгчийн илгээлт-2100” тэтгэлэгт хөтөлбөрт тэнцсэн оюутнууд Чехийн төрийн өмчийн их, дээд сургуульд суралцах бо­ломжийг нэмэхийн зэрэгцээ оюутан, багш, суд­лаачдыг богино хугацааны сургалтад харил­цан хамруулах нь.
Хөдөө аж ахуйн салбарт хамтран ажиллах тухай Монголын Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам, БНЧУ-ын Хөдөө аж ахуйн яам хоорондын Харилцан ойлголцлын санамж бичигт салбарын сайд Ж.Энхбаяр, Марик Ви­борни нар гарын үсэг зурсан. Хоёр улсын эдийн засгийн хамтын ажиллагааг өргөжүүлэн хөг­жүүлж, хүнсний аюулгүй байдлыг хангах зо­рил­туудыг уг санамж бичигт тусгажээ. Тод­руул­­бал, хөдөө аж ахуйн дэвшилтэт тех­ник, тех­нологи, машин, тоног төхөөрөмж со­лил­цох, мал, амьтны гаралтай түүхий эд, бү­тээг­дэхүүний үйлдвэрлэл, хүнсний аюулгүй байд­лыг хангах чиглэлээр хамтран ажиллах нь. Түүнч­­лэн уламжлалт бэлчээрийн мал аж ахуйн га­ралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүнийг Европын зах зээлд гаргах боломжийг эрэлхийлэх аж.
Эдгээрээс гадна Байгаль орчин, уур амьс­галын өөрчлөлтийн яам, Прага хотын амьтны хүрээ­лэнгийн хооронд харилцан ойлголцлын са­намж бичиг байгууллаа. Үүний хүрээнд дэл­хийд нэн ховордсон хавтгай тэмээг хамгаалах, эко­сис­темийг нь хадгалан үлдэх хамтын ажил­лагааг эхлүүлэх гэнэ. Чех улс тахь сэргээн нутаг­шуулах төслийг амжилттай хэрэгжүүлсэн туршлагатай билээ. Биеийн тамир, спортын сал­барт хамтран ажиллах тухай манай ул­сын Биеийн тамир, спортын улсын хороо бо­лон БНЧУ-ын Үндэсний спортын агент­лаг хоо­рон­­дын харилцан ойлголцлын са­намж бич­гийг мөн байгуулав. Спортын бай­гуу­лам­жийн ме­неж­мент болон холбогдох бай­гуул­лагуудын хам­тын ажиллагааг идэвх­жүү­лэхийг уг санамж би­чигт тусгажээ.
Хоёр улсын Төрийн тэргүүн өчигдөр хэвлэл мэдээллийн байгууллагуудын төлөөлөлд мэ­дээлэл өгсөн юм. Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх “Дип­ломат харилцаа тогтоосны 75 жилийн ойн хүрээнд хийж буй энэ айлчлал найрсаг ха­рил­цаа, хамтын ажиллагааны нэгэн шинэ хуудсыг нээж байна. Өнгөрсөн хугацаанд бид улс төр, эдийн засаг, геологи, аж үйлдвэр, барилга, хөдөлмөр, нийгмийн хамгаалал, эрүүл мэнд, байгаль орчин, боловсрол, түүх, соёлын салбарт хамтран ажиллаж ирсэн. Цаашид хоёр улсын хөгжил дэвшилд үр өгөөжөө өгөхүйц, хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн, харилцан ашигтай төсөл, хөтөлбөрүүдийг судалж, хамтран хэрэгжүүлэх талаар ярилцлаа. Тухайлбал, Хархорум, Шинэ Зуунмод хотын бүтээн байгуулалт, дэд бүтэц, нийтийн тээвэрт хөрөнгө оруулах, хамтрах санал гаргасан. Мөн боловсрол, байгаль орчин, хөдөө аж ахуй, биеийн тамир, спортын зэрэг салбарын хам­тын ажиллагааны баримт бичигт гарын үсэг зурлаа. “Тэрбум мод”, Европын Холбооны “Ойн түншлэл”-ийн хүрээнд хамтран ажиллана. “Хүнс­ний хангамж, аюулгүй байдал” болон “Цагаан алт” үндэсний хөдөлгөөний хүрээнд ма­най улсын дотоодын үйлдвэрлэлийг хөг­жүү­­лэх, эрчимжсэн мал аж ахуйг дэмжих, дэв­шил­тэт техник, технологи нэвтрүүлэх, хоёр ул­сын найрамдал, хамтын ажиллагааны бэлгэ тэмдэг болохуйц томоохон төсөл, хөтөлбөрийг суд­лан хэрэгжүүлэхээр болоод байна. БНЧУ-д ажил­лаж, амьдарч байгаа 14 мянга гаруй ир­гэнд маань ямагт санаа тавьж, ажиллаж, сурч, амьд­рах таатай нөхцөлийг нь бүрдүүлэхэд анхаарч бай­гаа эрхэм Ерөнхийлөгч танд болон төр засаг, аж ахуйн нэгжүүдийн хамт олонд та­лар­хал илэрхийлье” хэмээлээ.
БНЧУ-ын Ерөнхийлөгч Петр Павел “Мон­гол Улс хэдийгээр газар зүйн хувьд алс хол ч бид өнгөрсөн 75 жилийн хугацаанд харилцаа, хам­тын ажиллагаагаа өргөжүүлэн хөгжүүлж ирсэн. Цаашид улам өргөжүүлэн хөгжүүлэх өргөн боломж бий гэдэгт итгэлтэй байна. Тухайлбал, уул уурхай, эрчим хүч, хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрлэл, боловсролын сал­барт хамтран ажиллах боломжтой. Хамтарч байсан туршлага ч бий. 1950-иад оноос монгол залуус Чех улсад суралцаж эхэлсэн. Манай улсад хөдөлмөр эрхэлж байгаа монгол иргэд сайн ажилладаг, нэр хүндтэй. Бид ч тэдний хөдөлмөр эрхлэх боломжийг бүрдүүлж байгаа. Харилцаагаа иж бүрэн түншлэлийн түвшинд хүргэснээр батлан хамгаалах, аюулгүй байдлын чиглэлээр хамтран ажиллах боломж нээгдэж байна” гэлээ.
Төрийн айлчлалын хүрээнд Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхэд өчигдөр БНЧУ-ын Сенатын танхимын дарга Милош Вийстрчил бараалхжээ. Ардчилал, хүний эрх, эрх чөлөө зэрэг нийтлэг үнэт зүйлтэй Монгол, Чех улсад хууль тогтоох байгууллага хоорондын хамтын ажиллагаа чухал ач холбогдолтойг Ерөнхийлөгч онцолж, хам­тын ажиллагааг гүнзгийрүүлэн хөг­жүү­лэ­хийн төлөө байгаагаа илэрхийллээ. БНЧУ-ын Пар­ламентын Сенатын танхим 81 суудалтай бө­гөөд гишүүд зургаан жилээр сонгогддог байна. Үүний дараа Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх БНЧУ-ын Ерөнхий сайд Петр Фиалаг хүлээн авч уул­заж, төрийн айлчлалын үеэр элэгсэг дотно хү­лээн авч байгаа Чехийн төр засаг, ард түмэнд та­лар­хал илэрхийллээ.

Ташрамд дурдахад, БНЧУ 10 сая гаруй хүн амтай, парламентын засаглалтай. Ерөнхийлөгч Петр Павел 2023 оны нэгдүгээр сард таван жи­лийн хугацаагаар сонгогдсоноор өдгөө бүрэн эр­хээ хэрэгжүүлж буй. Чехийн дотоодын нийт бүтээгдэхүүн 343 тэрбум ам.доллар. Нэг хүнд ногдох дотоодын нийт бүтээгдэхүүн нь 57 орчим мянган ам.доллар аж. Үйлчилгээ, аж үйлд­вэр, хөдөө аж ахуй нь эдийн засгийн голлох салбарт тооцогддог. Тус улс 1999 онд НАТО, 2004 онд Европын Холбоонд элсжээ.

М.Оч